Wat is insomnia en wat zijn de oorzaken?

Insomnia of slapeloosheid is een medisch erkende aandoening. Het is een acute slaapstoornis die chronisch kan worden indien de patiënt meerdere nachten achter elkaar last heeft van een slaaptekort. Dit kan het gevolg zijn van moeilijk in slaap vallen, herhaaldelijk wakker worden tijdens de nacht of veel te vroeg wakker worden waardoor de patiënt niet meer kan inslapen.

Insomnia verstoort ons bioritme en heeft een nadelige invloed op de gezondheid. Wanneer het natuurlijk slaapritme eenmaal gedesoriënteerd is, is het niet zomaar te herstellen. Iemand komt als het ware in een negatieve spiraal terecht en de klachten worden erger. Soms probeert iemand overdag de slaap in te halen waardoor hij ’s nachts juist weer moeilijker kan slapen. Mensen met slaapgebrek proberen dikwijls toch te functioneren, wat op lange termijn kan leiden tot lichamelijke en psychische klachten.

Insomnia: oorzaken

Insomnia komt voor bij een derde van de bevolking en is vaak het gevolg van bepaalde omgevingsfactoren. Dit kan geluids- of lichthinder zijn of zelfs een slecht aangepast slaapsysteem of een verouderd matras. Naast lichamelijke klachten (apneu en kortademigheid) kunnen ook tal van psychische stoornissen (zoals stress, depressie) aanleiding geven tot insomnia. Bepaalde medicatie maar ook het gebruik van alcohol, cafeïne en zware maaltijden voor het slapengaan kunnen de kwaliteit van de nachtrust ernstig verstoren.

De meest voorkomende oorzaken van insomnia op een rijtje zijn:

• Stress: vaak ontstaat slapeloosheid in een stressvolle periode. Sommige mensen blijven last hebben van insomnia, zelfs als de oorspronkelijke aanleiding al voorbij is.
• Verstoorde waak- en slaapcyclus, bijvoorbeeld na nachtdienst of door een jetlag;
• Geneesmiddelengebruik;
• Roken, gebruik van alcohol en cafeïne;
• Medische achterliggende problemen, zoals:
  • Restless Legs Syndrome waarbij krampen in de benen ons ’s nachts wakker maken en houden
  • Apneu en andere ademhalingsstoornissen
  • Neurologische aandoeningen
  • Rug- en nekklachten
  • Psychologische problemen zoals angststoornissen, stemmingsstoornissen, depressies, …

Chronische insomnia

Als de slapeloosheid weken of maanden voortsleept, is er sprake van chronische insomnia en is een medische aanpak (door een huisarts) noodzakelijk. Door spanning of emoties is iedereen wel eens slapeloos maar dit is meestal van goede en voorbijgaande aard. Een volwassen persoon heeft gemiddeld 8 uur slaap per dag nodig.

Het is volkomen normaal dat oudere mensen minder slaap nodig hebben, onder meer door hun verminderde activiteit overdag. Ouderen gaan echter vaak slapen volgens het vaste patroon van vroeger – toen ze actiever en werkend waren en dus meer slaap nodig hadden – met het gevolg dat ze meer liggen te woelen in bed. Dit is een schijnbare vorm van slapeloosheid en kan gewoon worden opgelost door later te gaan slapen en vroeger op te staan.

Gevolgen van insomnia

Iedereen krijgt weleens te maken met insomnia of slapeloosheid. Mensen met insomnia kunnen in het algemeen moeilijk inslapen en worden ’s nachts vaak wakker of worden juist ’s morgens te vroeg wakker.

Wie regelmatig niet goed slaapt, functioneert overdag minder goed. De slaapstoornis gaat dan gepaard met vermoeidheid overdag, concentratieproblemen en prikkelbaarheid. Ook lichamelijke klachten kunnen het gevolg zijn van een gebrek aan goede nachtrust: weinig energie, verminderde immuniteit (weerstand tegen ziekte) en allerlei pijnsymptomen, zoals rugklachten.

Advies bij insomnia

Niet goed kunnen inslapen is vaak het gevolg van een te druk werkschema overdag (het brein is nog te actief bezig en komt niet tot rust), nog liggen napiekeren in bed of te veel cafeïne en slechte voedingsgewoontes. Dit is gemakkelijk te verhelpen door uzelf te ontspannen voor het slapengaan en geen koffie of zware maaltijden te nuttigen enkele uren voor het slapengaan. Ook een goede lattenbodem en matras doen wonderen. Meer dan 15% van de mensen wordt ’s nachts vaak wakker en voelt zich hierdoor ’s morgens niet uitgerust.